Πλαίσιο
Σημαντικό εμπορικό κέντρο του παρελθόντος, όχι μονό της Θεσπρωτίας αλλά ολόκληρης της Ηπείρου. Δίπατα και τρίπατα αρχοντικά, αψιδωτά παράθυρα και πόρτες μοιράζονται αρμονικά στους δώδεκα μαχαλάδες του χωριού και δημιουργούν ένα σκηνικό που μεταφέρει τον επισκέπτη σε μια άλλη εποχή.
Το Πλαίσιο είναι συνδυασμός δύο διαφορετικών συστημάτων δόμησης που συνυπάρχουν με όλους τους δυνατούς τρόπους.
Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει ο κεντρικός Ναός του Προφήτη Ηλία ανακαινισμένος κατά τον 19ο αιώνα με μεγάλο αριθμό κειμηλίων. Σώζονται επίσης αρκετοί αξιόλογοι μικρότεροι ναοί.
Γενικά ο οικισμός βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση σε απόσταση 10 περίπου χιλιομέτρων Β-Δ των Φιλιατών. Είναι ο μεγαλύτερος οικισμός από τους χαρακτηρισμένους ως παραδοσιακούς στην περιοχή, τόσο οικιστικά όσο και από την άποψη σταθερού πληθυσμού.
Το μικτό αυτό σύστημα, είναι αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης ανάπτυξης του οικισμού και οφείλεται σε πολλούς παράγοντες εκ των οποίων οι σημαντικότεροι είναι το ανάγλυφο φυσικά της περιοχής, τα μεγάλα οικόπεδα και το κυριότερο, οι φυσικές πηγές νερού, που σήμερα έχουν μεταβληθεί σε κτιστές κρήνες και με ακόμη νεώτερες επεμβάσεις έχουν εμπλουτισθεί με δεξαμενές νερού.
Οι εξωστόθυρες των αυλών, προαυλίων ή περιβόλων είναι συχνά επιμελημένες με τοξωτή κατασκευή από πέτρα (μάρμαρο ή πωρόλιθο). Συχνά είναι κατασκευές στεγασμένες (πύλη ή πορτόνι). Έκλειναν με βαριές ξύλινες καρφωτές συνήθως πόρτες που σήμερα έχουν αντικατασταθεί οι περισσότερες από μεταλλικές.
Τα δημόσια κτίρια είναι πολλά και ορισμένα σημαντικά.
Καταμετρήθηκαν 7 εκκλησίες, με μεγαλύτερη και σε σημαίνουσα θέση τον Ι.Ν Προφήτη Ηλία πλησίον της πλατείας και την κορυφή του υψώματος με πολύ καλή θέα.
Όσον αφορά τη φθορα στα ιδιωτικα κτίρια δεν είναι μόνο δείγμα μετακινήσεων ή μετανάστευσης των κατοίκων αλλά, έχει και λόγους ιστορικούς. Το χωριό στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής δέχθηκε επίθεση και πυρπολήθηκε.
Τα ιδιωτικά κτίρια με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον – είτε ερείπια είτε κατοικήσιμα – είναι πάρα πολλά και αξιόλογα.
