Γιρομέρι
Ο καλοδιατηρημένος παραδοσιακός οικισμός του Γιρομερίου βρίσκεται βορειανατολικά των Φιλιατών. Με πλήθος πέτρινων καλοπελεκημένων σπιτιών, πλακόστρωτους κλιμακωτούς δρόμους και επιβλητικές αυλόπορτες.
Ο Οικισμός βρίσκεται 4 χλμ. βορειότερα των Φιλιατών και πλησίον του δημόσιου δρόμου που ενώνει τους Φιλιάτες με Αγ.Νικόλαο και Τσαμαντά.
Ο οικισμός απλώνεται σε μεγάλη έκταση σχετικά με τον αριθμό κατοικιών του, είναι δηλαδή διάσπαρτος και σχηματίζει γειτονιές που αναπτύσσονται με βάση το έντονο γλυπτό της περιοχής.
Από πολεοδομική άποψη το σύνολο του οικισμού είναι αξιόλογο. Ο επισκέπτης στα περισσότερα σημεία των διαδρομών του έχει πάντα θέα προς ένα μεγάλο μέρος του οικισμού και το φυσικό περιβάλλον του.
Τόσο τα κενά μεταξύ των γειτονιών όσο και η ευρύτερη περιοχή είναι κατάφυτες από την πανίδα της περιοχής και τις καλλιέργειες.
Το παραδοσιακό δίκτυο (δρομίσκοι – μονοπάτια) με μεγαλύτερη λειτουργικότητα στην πρόσβαση, αλλά πιο κουραστικό (λόγω των έντονων πρανών) διατηρείται σχεδόν άθικτο .
Οι περισσότεροι δρομίσκοι είναι λιθόστρωτοι (καλντερίμια) και στα έντονα πρανή δημιουργούνται σκάλες. (Δρομίσκοι με κλιμακωτά καλντερίμια).
Γενικά το Γιρομέρι διατηρεί το σύνολο σχεδόν του χτιστού του πλούτου άθικτο. Και εδώ οι εξωστόθυρες είναι ιδιαίτερα επιμελημένες αρχιτεκτονικά, σχεδόν πάντα στεγασμένες, με παραστάδες, και τόξα από πελεκητή πέτρα και πολλές φορές με διάκοσμο γλυπτό ή χρωματιστό.
Αυτή είναι και η κυρίαρχη εικόνα του επισκέπτη που διασχίζει τους πλακόστρωτους δρομίσκους (Γκαλντερίμια).
